Καλλιεργώντας Τη Φιλαναγνωσία Στα Παιδιά Την Digital Εποχή

Το να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα, σε μια εποχή που κατακλύζεται από κινητά και τάμπλετ, φαίνεται πως δεν είναι ο πιο εύκολος στόχος. Ακριβώς όμως γιατί οι προκλήσεις της εποχής είναι μεγάλες, η φιλαναγνωσία αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία, όταν επιτυγχάνεται.

Δημιουργώντας συνθήκες φιλαναγνωσίας

Γινόμαστε εμείς οι ίδιοι συστηματικοί αναγνώστες.

Τι νόημα έχει να προτρέπουμε ένα παιδί να αφήσει το κινητό και να πιάσει το βιβλίο, όταν δεν μας δει ούτε μία φορά να ξεφυλλίζουμε κάτι; Φυσικά, δεν αρκεί να ξεφυλλίσουμε ένα βιβλίο αλλά και να δείξουμε και ότι αντλούμε ευχαρίστηση από αυτή μας τη συνήθεια, γι’ αυτό και την κάνουμε ρουτίνα. Αν δεν αγαπάμε τη ανάγνωση, αξιοποιούμε τους φίλους και τους συγγενείς που την αγαπούν, για να λειτουργήσουν ως πρότυπα βιβλιοφάγων, για το παιδί. Δεν αρκεί όμως να πούμε «ο θείος Γιώργος λατρεύει τα βιβλία». Χρειάζεται το παιδί να δει τον θείο Γιώργο με το βιβλίο στο χέρι ξανά και ξανά, για να μιμηθεί τη συνήθεια που έχει παγιώσει οπτικά.

Διαβάζουμε κάθε μα κάθε (μα κάθε) μέρα.

Η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης, ως γνωστόν, και η συστηματική ανάγνωση θα εντάξει το βιβλίο πιο εύκολα στην καθημερινότητα και θα βοηθήσει το να μείνουν κινητά και τάμπλετ μακριά μας. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, επιλέγουμε ένα παραμύθι ή ένα βιβλίο για τα πιο μεγάλα παιδιά και διαλέγουμε μια στιγμή της μέρας που θα καθιερώσουμε ως ώρα διαβάσματος. Αυτή είναι συνήθως η ώρα πριν τον ύπνο που είμαστε γονείς και παιδιά χαλαροί και μπορούμε να συγκεντρωθούμε στην πλοκή του βιβλίου.

Κάνουμε το διάβασμα διαδραστική εμπειρία.

Έτσι, γίνεται πιο ζωντανό και ελκυστικό και εδραιώνουμε όσα προσφέρει η ανάγνωση στο παιδί (και σε εμάς). Για να το καταφέρουμε:

• Διαβάζουμε δυνατά και παραστατικά. Παράλληλα, διατρέχουμε με το χέρι μας τις σειρές, για να μάθουμε στο μικρότερο παιδί να αναγνωρίζει τα γράμματα και τις λέξεις.
• Διαβάζουμε εναλλάξ. Εναλλάσσουμε με το παιδί ρόλους αφηγητή, σε κάθε κεφάλαιο, για να ζήσει τη χαρά της ανάγνωσης πολύπλευρα.
• Δεν διαβάζουμε μόνο, ρωτάμε κιόλας. «Γιατί πιστεύεις ότι ο ήρωας έκανε κάτι τέτοιο; «τι νομίζεις ότι θα συμβεί μετά;», «ποιο τέλος θα σου άρεσε να έχει η ιστορία και γιατί;»… μέσα από τις ερωτήσεις, το παιδί θα καταφέρει να ακονίσει την κριτική του ικανότητα και να αποκομίσει από το βιβλίο πολλά περισσότερα από στείρα γνώση.

Δεν βάζουμε ταμπέλα στη φιλαναγνωσία.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε διάβασμα είναι καλό διάβασμα. Ακούμε τις επιθυμίες του παιδιού για το τι θέλει να διαβάσει και το προσφέρουμε στα χέρια του, εφόσον είναι κατάλληλο για την ηλικία του. Ακόμα και ένα βιβλίο μαγειρικής μπορεί να ενισχύσει τη φιλαναγνωσία!  

Βρίσκουμε βιβλία με θέματα που θα ενδιέφεραν το παιδί.

Έχοντας ανοικτές τις κεραίες μας, θα ανακαλύψουμε τα ενδιαφέροντά του και θα επιλέξουμε αναγνώσματα που θα του φανούν δελεαστικά. Έτσι, αυξάνουμε τις πιθανότητες να είναι δεκτικό προς τη συνήθεια της ανάγνωσης.

Περιβάλλουμε το παιδί με βιβλία.

Όταν τα βιβλία γίνονται και χωροταξικά κομμάτι της καθημερινότητας, μπαίνουν πιο εύκολα στη ζωή των παιδιών. Μία μικρή, εύχρηστη, χαμηλή στο ύψος βιβλιοθήκη που θα φτάνουν τα μικρά παιδιά, είναι ιδανική επιλογή για το σπίτι μας. Έχουμε πάντα τα βιβλία ταξινομημένα με τη «ράχη», να προβάλλει, ώστε το παιδί να επιλέγει μόνο του κάθε φορά τι θέλει να διαβάσει.

Αντί-βαρεμάρα με βιβλία αντί για gadget.

Περιμένουμε στο «σαλονάκι» του οδοντιάτρου μαζί με το παιδί; Παίρνουμε το μετρό ή το λεωφορείο για μία μεγάλη διαδρομή; Ταξιδεύουμε με το αεροπλάνο;  Αξιοποιούμε τις στιγμές αναμονής με ένα βιβλίο, αντί για μία οθόνη.

Προσφέρουμε βιβλία ως επιβράβευση.

Κάνοντας τα βιβλία κίνητρο επιβράβευσης, αυτομάτως τα εξυψώνουμε σε ένα άλλο βάθρο. Το παιδί συνειδητοποίει ότι για να προσφέρονται  ως «μπράβο» σε μία πετυχημένη προσπάθειά του, είναι κάτι σημαντικό και εργάζεται με αφοσίωση για να τα καταφέρει.

Αν μας ρωτήσουν τι δώρο θέλουμε, απαντάμε «βιβλίο».

Πολύ συχνά, τα αγαπημένα μας πρόσωπα μάς ρωτούν τι θα θέλαμε να πάρουν ως δώρο στο παιδί μας για τα γενέθλια, τη γιορτή του κ.λπ. Στην περίπτωση αυτή, ζητάμε άφοβα βιβλίο, για να δημιουργήσουμε έναν μικρό βιβλιοφάγο!

Ο ψηφιακός χρόνος αφαιρεί χρόνο από τα βιβλία

Πολλά μικρά παιδιά χρησιμοποιούν καθημερινά ηλεκτρονικές συσκευές για ψυχαγωγία και αυτές οι οθόνες συχνά «κλέβουν» χρόνο από την ανάγνωση των βιβλίων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Global Health Research and Policy και εξέτασε τον χρόνο που πέρασαν μπροστά στην οθόνη παιδιά 6 -14 ετών, το 46,6% εξ αυτών ασχολήθηκε με την οθόνη δύο ή και παραπάνω ώρες στη μέρα¹. Και αυτή, δεν είναι η μοναδική μελέτη που ενισχύει το συμπέρασμα πως τα παιδιά έχουν γίνει πιο συνδεδεμένα με την τεχνολογία από ποτέ, γεγονός που δημιουργεί νέα εμπόδια στο να καλλιεργηθεί η αγάπη για το διάβασμα.

Μπορούν να συνδυαστούν οθόνη και διάβασμα;

Αν θέλουμε να «παντρέψουμε» τις δυνατότητες της τεχνολογίας με τα οφέλη της ανάγνωσης βιβλίων, μία καλή ιδέα είναι να αξιοποιήσουμε τις συσκευές των κινητών και των tablet προς όφελος των παιδιών, «κατεβάζοντας» ebooks και audiobooks. Τα πρώτα, προσφέρουν τη δυνατότητα ανάγνωσης του βιβλίου μέσω της οθόνης ενώ τα δεύτερα είναι ζωντανές αφηγήσεις που πολλές φορές κάνουν το διάβασμα πιο ελκυστικό. Ειδικά αν συνοδεύονται από τις φωνές αγαπημένων ηθοποιών.

Η διαχρονική αξία του φυσικού βιβλίου

Μπορεί ο συνδυασμός τεχνολογίας και ανάγνωσης να είναι μία ενδιαφέρουσα εναλλακτική ενίσχυσης της αγάπης για το βιβλίο, ωστόσο υπάρχει και η άποψη πως η αξία του φυσικού βιβλίου είναι αντικαταστάτη, έχει κάτι το ξεχωριστό και δεν μπορεί να συγκριθεί με ένα ηλεκτρονικό ξεφύλλισμα βιβλίου. Τα οφέλη της ανάγνωσης ενός φυσικού βιβλίου έναντι ενός ηλεκτρονικού, επιβεβαιώνονται και από τους ειδικούς.

• Η έρευνα δείχνει ότι η κατανόηση είναι 6-8 καλύτερη με τα φυσικά βιβλία σε σχέση με τα ηλεκτρονικά²
• Η διαδικασία του να γυρίζουμε τις σελίδες, καθώς διαβάζουμε, δημιουργεί ένα «ευρετήριο» στον εγκέφαλο, τοποθετώντας οπτικά αυτό που διαβάζουμε σε μια συγκεκριμένη σελίδα³ . Έτσι, ο εγκέφαλός μας μπορεί να συγκρατήσει την πληροφορία καλύτερα μέσα από μία σελίδα φυσικού βιβλίου.
• Τα φυσικά βιβλία βοηθούν τους αναγνώστες να απορροφούν και να ανακαλούν το περιεχόμενο πιο αποτελεσματικά.

Οι μελέτες επίσης δείχνουν  ότι, παρά την επικράτηση της τεχνολογίας, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν ακόμα τα εκτυπωμένα βιβλία από τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες⁴.

Δίνουμε στο βιβλίο προτεραιότητα στη ζωή του παιδιού ακόμα και σε μία internet mobile πραγματικότητα και ενθαρρύνουμε την αγάπη του προς το διάβασμα για μια ζωή.